Indian summer
De zwoele nazomer wordt enthousiast omarmt door mijn schildpadden.
Met de herfst al een beetje in de lucht gaat er bij de mannelijke schildpadden een alarmbel af. Nu moet het gebeuren, het kan nog net!
Hoe groter de vrouw hoe beter!
De mannen gaan koortsachtig opzoek naar een geschikte partner. Nou ja, geschikt, in hun ogen dan. Voor hen geldt : hoe groter de vrouw hoe beter, want een grote vrouw heeft plaats voor veel eieren en dus meer nakomelingen. Mijn kleine mannelijke Griek heeft zijn oog laten vallen op de vrouwelijke Afrikaanse sporenschildpad. Hij laat haar geen seconde alleen, waar zij gaat, hij gaat er achteraan. Hij wordt er moe van, want ze is wel erg groot. Het lijkt wel of ze geen erg heeft in zijn amoureuze pogingen. Even uitpuffen in het zonnetje.
De paring bij schildpadden is een fascinerend gebeuren.
De man achtervolgt de vrouw, bijt haar in de poten totdat ze blijft staan. Dan klimt hij op haar rug en maakt dankbaar gebruik van zijn holle buikschild. Zo blijft hij beter in positie op haar bolle rugschild. Sommige reptielensoorten zoals de slang en hagedis hebben 2 (hemi)penissen, aan elke kant van de cloaca 1. De mannelijke schildpadden hebben er 1, en moeten daar erg zuinig op zijn.
De penis bij de schildpad ligt in rust verscholen in de cloaca. De cloaca is een ingenieus orgaan waar zowel de einddarm (ontlasting), de urineleiders en de eileider in uitmonden. Ook de paring vindt plaats in de cloaca.
Daarnaast heeft de cloaca nog meer functies.
Sommige soorten kunnen water opnemen via de cloaca (“drinken”) en sommige soorten kunnen zelfs zuurstof uit het water filteren (“ademen”).
Soms kan de penis niet meer ingetrokken worden en staat dit kwetsbare orgaan bloot aan gevaren uit de omgeving. We spreken dan van een prolaps. Bij schildpadden die in een groep leven wordt een uithangende penis nogal eens aangezien voor een lekker hapje.
Bij een blijvende prolaps is medische hulp vereist. Er wordt gezocht naar de oorzaak van de penis prolaps. Vaak is het noodzakelijk om de uithangende penis te amputeren. Bij reptielen kan dit omdat de urine via de cloaca uitgescheiden wordt en niet via de penis.
Fluitje van een cent.
Als reptielendierenarts krijg ik deze patiënten vaak aangeboden. De amputatie is technisch een fluitje van een cent. Onder narcose en plaatselijke verdoving kan de penis met een hechtdraadje afgebonden worden en vervolgens geamputeerd worden.
Gelukkig heeft de kleine Griek hier geen weet van en zont hij tevreden en gelukkig verder. Op naar de winterrust!
Eitje tikken?
Als reptielendierenarts is het elke keer weer feest. Reptielen zijn zulke fascinerende dieren met ongelooflijk aanpassingsvermogen. Ze kunnen zoveel zelf regelen als ze daar de kans voor krijgen en o.a. de juiste huisvesting, voeding en verzorging krijgen. Maar soms gaat het mis en is een bezoek aan de reptielenarts noodzakelijk.
De voortplanting bij reptielen is afhankelijk van de soort.
Sommige leggen eieren die bij de juiste omstandigheden na een diersoortafhankelijke broedperiode uit kunnen komen. Sommige soorten leggen eieren die gelijk uitkomen bij de geboorte. En sommige zijn levendbarend. Problemen komen meestal voor bij de ei - leggende soorten.
Zo kwam schildpad Stoffel op het spreekuur. Het dier was onrustig, veel graven, niet eten. Na heel veel vragen gesteld te hebben volgt het onderzoek. Na het controleren van het geslacht wordt Stoffel onderzocht. Via de lies kon ik de buikholte af voelen, en daar waren ze: pingpong balletjes. Jep, ze is drachtig. Als het inderdaad eieren zijn is het soms lastig te bepalen of Stoffel haar eieren al klaar zijn om te leggen. Een röntgenfoto geeft veel informatie. Zijn het inderdaad eieren die ik voel, hoeveel, zijn ze intact met een gezonde eischaal, en hoe groot zijn ze. Door de eieren en de bekkendoorgang te meten weet je of Stoffel in staat is om de eieren zelf te leggen.
Gelukkig zien Stoffel haar eieren er goed uit. Maar waarom legt zij ze niet?
Dat kan verschillende redenen hebben. Soms zijn schildpadden te zwak. Er is veel energie en calcium nodig om te eieren te maken. Als er onvoldoende reserve is, is er simpelweg geen brandstof meer voor het legproces. Ook kan het dat de eieren te groot of afwijkend zijn waardoor ze niet kunnen passeren. Maar ook kan het ontbreken van een goede legplaats de oorzaak van het probleem zijn. Schildpadden kunnen heel kieskeurig zijn. Voelen ze tijdens het graven een bodem, of de kuil stort in, dan wordt de plek afgekeurd. Alleen de beste kuil is de moeite waard om te gebruiken.
Zo, terug naar Stoffel. Hoe krijgen we die eieren eruit?
In de meeste gevallen lukt dit met een injectie met calcium en wee- opwekkers. Als dit niet lukt, is het soms mogelijk om de eieren er via de cloaca uit te peuteren, als ze binnen bereik liggen. Als dat niet het geval is, dan wordt het opereren. Onder narcose wordt via de lies de eileider met eieren opgezocht waarna de eileider geopend wordt en de eieren verwijderd worden. Dit is een lastige en tijdrovende operatie. Een laatste optie is het maken van een luikje in het buikschild. Dit is een zeer ingrijpende operatie en wordt alleen gedaan als er geen andere opties zijn.
Gelukkig liep het met Stoffel goed af.
Binnen een paar uur na de medicatie werden de eieren met een luide plop gelegd. De eigenaar kreeg een lijst met instructies mee met betrekking tot de huisvesting, voeding en verzorging om herhaling van problemen te voorkomen.
Gibbs
Gibbs is een Jemenkameleon (Chamaeleo calyptratus), en het is de eigenaar opgevallen dat ze steeds dikker wordt. Vooral van bovenaf is dit duidelijk te zien.
Gibbs is een vrouwtje en bij de eigen dierenarts is een rontgenfoto gemaakt om vast te stellen of ze soms drachtig is. Dit bleek inderdaad het geval en de ingestelde behandeling had niet het gewenste resultaat.
Daarom kwam Gibbs naar Baarn.
De huisvesting, voeding en legplek werden uitgebreid doorgesproken. Gibbs was nog actief en de door mij ingestelde behandeling leidde helaas niet tot het leggen van de eitjes.
Daarom werd besloten om niet langer te wachten.
Een operatie was onvermijdelijk.
Gibbs ging onder narcose en de eierstokken en eileiders werden voorzichtig buiten de buikholte gebracht.
De eileiders zaten helemaal vol met aan elkaar geplakte eitjes.
Op de foto is achter de eileiders met eitjes de vingerachtige onderdelen van de longetjes te zien.
Gibbs werd snel na de operatie wakker en had de volgende dag weer haar normale kleur en eetlust terug.
Snotterende schildpad
Schildpadden zijn geweldige dieren. Ze dragen hun huisje bij zich en bij onraad kunnen ze zich terugtrekken in hun schild. Sommige soorten trekken hun kop recht naar achteren, helemaal in het schild, andere soorten vouwen hun nek in een soort S vorm binnen hun schild.
Hier schuilt ook een gevaar. Als de schildpad ziek is kan hij zich langdurig verstoppen in zijn schild waardoor een probleem gemist kan worden.
Deze landschildpad werd aangeboden omdat de eigenaar het verdacht vond dat het dier zich had teruggetrokken in zijn schild en niet wilde eten.
Tijdens het bezoek worden veel vragen aan de eigenaar gesteld over de huisvesting en de voeding.
Bij onderzoek van de schildpad was een duidelijke snottebel uit de neus te zien. De neusgaten waren verschillend van grootte en dat is een teken van een langdurige infectie. In de bek was een vies beslag te zien. Dit kan verschillende oorzaken hebben en een heel vervelende oorzaak is de bacterie Mycoplasma.
Mycoplasma is erg besmettelijk als de schildpadden veel contact met elkaar hebben. Wat het extra moeilijk maakt is dat schildpadden besmet kunnen zijn met deze bacterie maar niet ziek lijken. Na een periode van stress kunnen ze dan opeens wel ziekteverschijnselen krijgen en zo andere schildpadden besmetten.
Helaas is de bacterie moeilijk te bestrijden. De meeste antibiotica zijn niet in staat om de bacterie de baas te kunnen. Gedurende een behandeling zie je vaak wel verbetering, maar vaak is dit een tijdelijke verbetering.
Schildpadden met een ernstige mycoplasma infectie kunnen overlijden. Bij mildere infecties is optimale ondersteuning van groot belang. Aangetaste dieren worden apart van gezonde dieren gehuisvest met strikte hygiëne maatregelen.
Bij aanschaf van een schildpad is het belangrijk om goed op te letten of het dier ziekteverschijnselen heeft. Quarantaine van minimaal 90 dagen kan veel ellende voorkomen.
Rochelende slang
De laatste weken heb ik in de praktijk in Baarn meerdere Koningspythons (Python regius) onder behandeling gehad met benauwdheid en een rochelende ademhaling. Sommigen hadden de bek open tijdens het ademen. Bij onderzoek van de bek was in veel gevallen een ophoping van slijm te zien. Er zijn verschillende oorzaken mogelijk voor deze aandoening, en een er van is een virusinfectie genaamd het Nidovirus.
Het Nidovirus werd voor het eerst beschreven bij de koningspython (P. regius) en bij de tijgerpython (P. molurus) en wordt ook het meest frequent bij deze soorten gezien. Maar ook andere soorten zoals de o.a. boa’s en colubridae kunnen besmet raken.
Het Nido virus is zeer besmettelijk en de meeste slangen met klinische verschijnselen sterven binnen een aantal maanden.
Een van de slangen uit mijn praktijk kwam uit een grote collectie en bij nader onderzoek bleek een groot aantal van de koningspythons binnen die collectie positief op het Nidovirus.
Ook via beurzen is het zeer goed mogelijk dat het virus daar aanwezig was. Met het wisselen van eigenaar kan zo ongemerkt het virus in een nieuwe collectie geïntroduceerd worden met alle gevolgen van dien.
Slangen met benauwdheidsverschijnselen, rochelen en slijm in de bek worden na een zorgvuldig onderzoek getest op de aanwezigheid van o.a virussen en eventueel andere aandoeningen die deze verschijnselen kunnen geven. Er wordt een swab uit de bek genomen en dit wordt opgestuurd naar een laboratorium.
Als de eigenaar meer slangen heeft wordt strikte hygiëne en quarantaine geadviseerd tot de uitslag bekend is.
Slangen die het Nidovirus hebben sterven vaak binnen een aantal maanden. In veel gevallen worden de slangen geëuthanaseerd.
Vroegtijdige opsporing van de ziekte is belangrijk voor verspreiding van de ziekte binnen een collectie en bespaart onnodig lijden van de slang.
Winterslaap problemen
Sommige soorten schildpadden gaan in winterrust zodra de dagen korter worden, de lichtintensiteit afneemt en de temperatuur buiten naar beneden gaat.
Soms regelen de schildpadden dit zelf door een goed beschut plekje in de tuin te zoeken en zich in te graven. Anderen gaan met behulp van de eigenaar naar een geschikte overwinteringsplek.
In het voorjaar worden de dieren wakker en als alles goed is gegaan zijn ze snel weer actief en gaan ze eten.
Soms gaat er iets mis.
Een bezoek aan de dierenarts is dan op zijn plaats.
Na een uitgebreid gesprek over de huisvesting, voeding en andere relevante zaken volgt een uitgebreid onderzoek van het dier, onderzoek van de ontlasting en eventueel bloedonderzoek om te achterhalen waar het probleem zit.
In veel gevallen worden de schildpadden opgenomen voor optimale ondersteuning met infuusjes, voeding, eventueel via een voedingssonde en medicatie op maat. Dit diertje had een infectie in de bek en na behandeling knapte hij snel op. Met veel adviezen kon hij snel weer naar huis.
Vriendin de egel
Dit Afrikaanse witbuik egeltje (Atelerix albiventris) kwam naar de praktijk omdat ze slecht at.
Deze soort egels hebben vaak gebitsproblemen en tumoren, dus haast is geboden om hier snel naar te laten kijken.
Het hanteren van egeltjes is een beetje een uitdaging. Zo zitten ze ontspannen en ontrolt op de arm bij hun eigenaar, zodra je ze overpakt om te onderzoeken, kunnen ze zich razendsnel tot een stekelig, prikkelig balletje oprollen. Vaak is dan de enige mogelijkheid om ze een roesje te geven zodat een goed onderzoek mogelijk is.
Onze kleine vriendin was redelijk stoer, en liet het onderzoek goed toe. In de buik was een stevige massa te voelen. Voor verder onderzoek moest ze toch even slapen om andere aandoeningen uit te sluiten en een goed onderzoek van de bek en kiezen gaat lastig bij een wakker egeltje.
Met een echo zagen we een massa in de buik die pastte bij een afwijkende baarmoeder. Verder werden geen afwijkingen gevonden.
Besloten werd tot operatie. Er werd een grote afwijkende baarmoeder gevonden en deze is verwijderd, samen met de eierstokken.
Ze kon dezelfde dag nog naar huis en de volgende dag kregen we een blij telefoontje van de eigenaar: ze eet weer als een dolle.
Wat een prachtig vak is het toch, bijzondere dierenarts!!
Hoera, mijn schildpad is weer wakker!!!
Zodra het herfst wordt, de daglichtlengte afneemt en de temperatuur zakt, zullen schildpadden zich terugtrekken, stoppen met eten en gaan slapen.
De vraag is altijd of het echt noodzakelijk is om een schildpad voor een aantal maanden in winterslaap te laten gaan. De meningen daarover wisselen. Een ding is zeker: als je schildpad ziek is of een flinke parasitaire infectie heeft, dan is het verstandig om het dier niet in winterslaap te laten gaan.
Een gezonde schildpad die op een goede manier in winterslaap gaat (hoe dit het beste kan worden begeleid zal ik in september aandacht aan besteden), zal van de winterslaap geen nadelige gevolgen ondervinden, en mogelijk zelfs een langere levensverwachting hebben door dit natuurlijke proces.
Als de schildpad in de koelkast of op een koele plek in huis in winterslaap wordt gehouden, dan is het de hoogste tijd om ze wakker te maken, als dit nog niet is gebeurd.
Zodra de schildpadden wakker zijn, is het verstandig om ze eerst te wegen (en het verschil te noteren met het gewicht direct voorafgaand aan de winterslaap). Daarna gaan ze in een ondiep lauwwarm bad. Ze drinken door hun neusgaten en kunnen ook vocht via de cloaca opnemen. De meeste schildpadden zullen in het badje plassen en hun darmen legen. Ze zijn klaar voor een nieuw seizoen.
Als ze bij de juiste temperatuur gehouden worden, zullen ze actief zijn en direct gaan eten. Mannetjes hebben vaak ook iets anders aan hun hoofd. Ze gaan op zoek naar een partner om te paren.
Als u opmerkt dat uw schildpad afwijkend gedrag vertoont na het ontwaken uit de winterslaap, is het verstandig om naar de dierenarts te gaan voor onderzoek.
Zo werd Happy, een Moorse landschildpad, aangeboden omdat hij weliswaar goed wakker was geworden en actief was, maar hij wilde niet eten. Het was de eigenaar opgevallen dat hij zijn bek niet open kon doen. Happy werd doorgestuurd naar onze kliniek. Bij klinisch onderzoek bleek dat de bek inderdaad niet te openen was. Happy werd onder narcose gebracht en daarna lukte het om de bek te openen. In de bek zat een gele prop ontstekingsmateriaal (abces). De bek is schoongemaakt en voor de zekerheid is een voedingssonde geplaatst zodat de medicijnen, vocht en voer zonder veel stress via de sonde konden worden gegeven.
Door goed observeren en snel handelen van de eigenaar kon Beauty, na een aantal dagen opname en intensieve zorg in onze kliniek, weer naar huis.
Aan het begin van dit verhaaltje schreef ik dat niet alle soorten in winterslaap behoren te gaan. Schildpadden die afkomstig zijn uit de tropen, dicht bij de evenaar, moeten het hele jaar warm gehouden worden. Als deze soorten toch in winterslaap worden gebracht, zullen ze ziek worden en mogelijk zelfs overlijden.
Met Happy gaat het inmiddels weer goed thuis en hij kan bij mooi weer lekker in de tuin.
